Het molentje draait!
Kerstmis, een tijd van feest, traditie en geloof. Valt dat te combineren met wetenschap en techniek? Ja zeker, genoeg aanknopingspunten! Om te beginnen, de kerstboom: de spiegelende kerstballen en de lichtjes vragen om nadere verkenning, een les over spiegels dus, of over stroomkringen. En wat denkt u van het kerstgroen dat gebruikt wordt voor de kerststukjes? Gebruik het voor een klein onderzoekje, voordat het in de oasis wordt gestoken. Laat de kinderen wat beter kijken naar de naalden van spar en den, naar het speciale blad van hulst en klimop, naar de dennenappeltjes, sparappeltjes en bessen die in de kerststukjes verwerkt worden. En dan natuurlijk, kaarsen. Vanzelfsprekend met de nodige veiligheidsmaatregelen. Ik kijk mee met groep 7 van de St Wulfram in Hoogwoud. Achterin de klas staan twee grote kaarsen, allebei in een grote glazen kom: een rode lange kaars en een rode brede kaars. De kaarsen staan al een aantal dagen onder schooltijd te branden en de kinderen meten dagelijks de lengte op. Dit wordt bijgehouden in een tabel die er naast hangt. Op de kast staat het methodeboek open op de bladzijde over kaarsen, met een foto en beschrijving van een vlam. Zo’n vlam is op zich al een onderzoek waard. Probeert u maar eens een vlam te tekenen en daarna te vergelijken met een echte vlam. Klopt uw voorstelling?
Terug naar de klas. Meester Jos heeft gevraagd: ‘De kaarsen hebben bijna een week gebrand. Wat valt je op? Wat zou je willen weten?’ Interessant om te zien waar de kinderen mee komen. Het is een hele lijst met vooral veel opzoekvragen, zoals Hoe komt het dat een kaars spettert? Hoe komt het dat er nattigheid in de kaars ligt? Hoe komt een vlam aan die kleuren? En een aantal vragen die met het productieproces te maken hebben: Hoe worden kaarsen gemaakt? Over de vorm, de kleur, de geur. En enkele doe-vragen, vragen die door middel van eigen onderzoek met materialen beantwoord kunnen worden, zoals ‘Hoe lang kan de kaars branden? Welke kaars smelt sneller?
Vandaag gaan de kinderen onderzoeken hoe lang een kaars blijft branden als je er een potje over heen zet. Maakt het uit of de kaars groter of klein is? En maakt het uit wat de grootte van het potje is? Meester Jos heeft gewone en grote waxinelichtjes mee genomen. De kinderen doen eerst een voorspelling. De kinderen vinden het spannend en zijn heel druk bezig. Het is mooi om verschillen tussen de kinderen te zien, sommigen werken beslist zorgvuldiger dan anderen. Ze bespreken hoe de tijd gemeten moet worden, sommigen herhalen de proef. Als u de kinderen niet zelf met de kaarsen wil laten werken, dan kunt u het klassikaal doen als demonstratie. Maak er dan een gezamenlijk onderzoek van. Gebruik verschillende kaarsen, restjes van grote kaarsen, kleine verjaarsdagskaarsen. En natuurlijk potten van verschillende grootte.
Tot slot, nog een techniekactiviteit speciaal voor Kerst: het maken van een draaimolentje, aangedreven door de opstijgende lucht van een kaarsvlam. De activiteit is geschikt voor de bovenbouw. Het molentje wordt gemaakt van het materiaal van een blikje, dat open geknipt wordt met een oude schaar. De staander van het molentje is gemaakt van een ijzerdraad en het draaipunt van een penkogeltje. Het molentje wordt op een potje bevestigd, en daar gaat een waxinelichtje in. Wij hebben deze activiteit met de studenten op de iPabo uitgevoerd. De studenten waren zeer betrokken. Er werd geploeterd op het draaiend maken van het molentje: uitholling maken, penkogeltje op het ijzerdraadje zetten, molentje in balans brengen.
Mijn collega Martijn Weesing vertelt: ‘Ik wilde ook ruimte geven voor het uitproberen van verschillende oplossingen, maar aan de andere kant ik weet uit ervaring dat het draaipunt alleen op deze manier succesvol is. We hebben nog wel gevarieerd in de afronding: waxinelicht zo in de pot of in water, eventueel gekleurd met ecoline, versieren met glasverf of vliegerpapier. Ik wilde de studenten uitdagen om meer manieren te bedenken om dingen boven de vlam te laten draaien, zoals een spiraal of figuurtjes uit het blik en die dan met heel dun ijzerdraad boven de vlam laten hangen’. Genoeg verrijkingsmogelijkheden dus. En als u (net als ik) niet zo handig bent, is een gekocht draaimolentje ook een fantastische afsluiting van een les over kaarsen. Zo, u kunt aan de slag de komende dagen. Ik hoop dat ik heb laten zien dat wetenschap- en techniekactiviteiten ook in de kersttijd mogelijk zijn (lees: altijd mogelijk zijn). Klikt u hier voor de beschrijving van het kerstmolentje.
Edith Louman
e.louman@ipabo.nl