Nieuwe column Edith Louman: Verven

Ik kijk in de pan: een donkerblauwe vloeistof, een paarsige gloed, wat drab bovenop. Ik ben aan het verven met indigo. De thermometer hangt in de pan, de pH is gecontroleerd. Ik haal mijn lap eruit; ‘Spannend, hoe zal het geworden zijn?’ ‘ Hé, het is groen!’ Ik moet de stof eerst uitspoelen in water, dan komt er zuurstof bij en kan de kleurstof oxideren. Nu wordt het blauw, het bekende blauw van jeans. De kleur mag wel wat donkerder, de lap gaat terug in de pan. Even later hangen er allemaal blauwe stoffen aan de lijn. Wat een mooi gezicht! Ze zijn allemaal anders, met allerlei witte figuren en patronen. Hoe heeft iedereen dat gedaan? Ik gebruik ronde vormen van verschillende grootte, zoals knopen en potdeksels om af te binden. Strak wikkel ik het touw er om heen, op die plek kan de verf niet komen. Er liggen ook andere vormen, zoals vierkanten en driehoeken. Door de stof meerdere malen te vouwen en aan de buitenkant twee driehoeken te plaatsen en met klemmen vast te zetten, zorg ik ervoor dat de verf daar niet makkelijk tussen kan komen. Aan een uiteinde gebruik ik roerstokjes. Ik rol de lap op met steeds een stokje erbij en naai het goed vast. Wat zal daar gebeuren? Al met al een gekke knoedel die de pan in gaat. Ik probeer me voor te stellen hoe het eruit komt te zien.

Het is een echt ontwerpproces: eerst verkennen, dan uitproberen en daarna een ontwerp bedenken en maken. Wat wil ik maken, hoe ga ik het aanpakken? Als ik de eerste lap gedaan heb, kan ik al een duidelijker plan maken voor de tweede. Aan het begin van de workshop vertelt de docent ons wat over het gebruik van indigo. Voordat indigo in Nederland werd geïmporteerd, werden stoffen geverfd met wede. Dat gaf ook een blauwe kleur maar veel lichter. Men vond indigo mooier en het werd een gewild product. In veel culturen over de hele wereld is indigo bekend. Het wordt op allerlei manieren toegepast  en er zijn veel verschillende karakteristieke patronen in gebruik. We bekijken prachtige foto’s. Ook dat is verkennen!

Dit kun je ook goed op school doen! De textielverf ‘ Dyes of London’ is nog steeds te koop bij de drogist. De kinderen kunnen, net als ik, onderzoeken wat er gebeurt, wat het effect is van de verschillende manieren van de stof afbinden en vastzetten, en daarna een eigen ontwerp maken. Tie Dye, net als vroeger! Ieder kind kan het op zijn eigen manier doen.

Laten we nog een andere activiteit met verf bekijken, namelijk het zelf maken van verf. Hoe maak je verf, wat zit er in verf, wat is goede verf? Mijn collega en kleuterleerkracht Martijn Weesing geeft deze workshop aan leerkrachten. Er staat van alles klaar: kleurstoffen zoals stoepkrijt en vetkrijt maar ook paprikapoeder, kurkuma, koffie, cacao; andere (vloei)stoffen, zoals olie, water, bloem, plaksel en ei. Er ligt divers gereedschap zoals raspen, mesjes, een stapel plastic bakjes en lepels en natuurlijk kwasten. We gaan aan de slag in kleine groepjes. Eerst maar eens uitproberen: een kleurstof en een vloeistof samen, goed roeren, welke kleur krijgt het, wordt het vloeibaar, kunnen we het uitsmeren, droogt het? Op papier ziet het er weer anders uit: is het dekkend? Allemaal dingen om te onderzoeken. Het is laagdrempelig, kinderen kunnen snel en makkelijk verschillende dingen uitproberen, ze kunnen variëren. ‘Hoe kunnen we de kleur paars maken?’, ‘Wat kunnen we daarvoor gebruiken, denk je?’, ‘ Hoe kunnen we de verf dekkend maken?’ Ga het maar proberen! De variatie aan materialen geeft veel mogelijkheden om te exploreren en dat stimuleert de onderzoekende houding. Let eens op welke onderzoeksvragen bij kinderen opkomen! Dit leent zich ook goed om te oefenen met het vastleggen van de resultaten: de kinderen kunnen naast elke streep verf opschrijven welke stoffen zij hebben samengevoegd en zo goed vergelijken. En, wat zit er eigenlijk in verf? Verf heeft drie bestanddelen: een kleurstof , een vloeibaar deel dat zorgt voor de binding van de kleurstof en een verdunner. Het bindmiddel wordt hard als de verf op droogt, zoals bijvoorbeeld olie in olieverf. De verdunner, zoals terpentine of water, zorgt er voor dat de verf soepeler wordt en makkelijker is uit te smeren. Weet u dat ook weer!

Heb ik u een idee gegeven? U kunt op internet vele voorbeelden van Tie Dye vinden. De komende tijd is er heel geschikt voor: lekker buiten op het schoolplein.

Edith Louman, hogeschool iPabo