Het vriest!
Al dagenlang wordt er druk over gepraat: het gaat vriezen, er komt ijs. Winters weer op komst. Sneeuwbuien, ijs, misschien zelfs schaatsen. Wat zou dat leuk zijn. En, wat een mogelijkheden voor onderzoekjes met sneeuw en ijs. Het is eenvoudig te doen, ook voor leerkrachten die net starten met wetenschap en techniek. Laten we een paar voorbeelden bekijken.
Emmer met sneeuw
Ga met de kinderen naar buiten en vul een emmer met sneeuw of ijs. En dan naar binnen ‘Waar zullen we de emmer neer zetten? In de klas, bij de deur, bij de verwarming? Wat zal er gebeuren, denk je? Hoe zullen we bijhouden wat er gebeurt met de sneeuw?’ We kunnen een streep zetten op de emmer aan de bovenkant van de sneeuwlaag. We kunnen dat ook een paar keer doen, om het uur bijvoorbeeld (of gaat dat te snel?) en het uitzetten in een grafiek. Hoe lang duurt het eigenlijk voordat een emmer sneeuw smelt? Het is natuurlijk ook een idee om emmers of potjes op verschillende plekken neer te zetten en onderling te vergelijken. De kinderen kunnen daar goed over praten en redeneren. En wat een verbazing als het water lager blijkt te staan dan de sneeuw die er eerst in zat. Waar is het gebleven? Sneeuw bevat veel lucht dus als de sneeuw smelt, blijft er veeeel minder water over. Ook ijs neemt meer volume in dan water. Dat is toch wel vreemd als je er goed over nadenkt!
Playmobil-poppetje
U kunt ook met ijsblokjes aan de slag. Ik ben op stagebezoek bij een studente. Zij start in de grote kring met een ijsblokje dat de kinderen mogen doorgeven. Tot ieders verrassing haalt zij vervolgens een bakje tevoorschijn met een Playmobil-poppetje, dat met zijn voeten vast gevroren zit in een laag ijs. Dat is gek! En daardoor meteen een uitdaging. Tijdens het spelenwerken laat zij een klein groepje kinderen verder op onderzoek gaan. Zij heeft verschillende materialen klaargelegd: een doek, een handschoen, warm water, zout, een bak. De kinderen experimenteren eerst hoe zij de ijsblokjes kunnen laten smelten om vervolgens het poppetje los te maken uit het ijs. Wat een verrassende activiteit. De andere kinderen komen allemaal een kijkje nemen.
Geïsoleerd huisje voor knuffel Ollie
Het wetenschapsknooppunt Zuid-Holland heeft meerdere thema’s voor kleuters uitgewerkt in het project ‘Nieuwsgierig? Graag!’ Een daarvan is het thema Warm/ koud, met onder andere een onderzoekje met ijsblokjes. ‘Gebruik alle zintuigen: De kleuters voelen hoe het voelt als je een ijsklontje vasthoudt in je handen. Met een thermometer meten ze hoe warm Sophia’s handen zijn: 36 graden. Wat zal er gebeuren met het ijsklontje? In koor roepen alle kinderen dat het gaat smelten. “Je broek wordt nat! O juf, de vloer ook”.’ Daarna gaan de kinderen onderzoeken hoe ze er voor kunnen zorgen dat hun ijsklontje zo langzaam mogelijk smelt. De ijsklontjes worden op verschillende manieren ingepakt. Fantastisch om te zien op welke ideeën de kinderen zijn gekomen: in een thermosfles, zilverfolie, groen schuim, wit schuim en een wollen muts. En dan maar wachten. De kinderen ontdekken zo zelf wat isoleren inhoudt. Vervolgens gaan de kinderen een geïsoleerd huisje voor knuffel Ollie ontwerpen en maken. Een mooie combinatie van onderzoeken en ontwerpen met de opgedane kennis.
Een sneeuwpop met een jas aan
Vreemd eigenlijk. Je doet iets om een ijsblokje heen, dan zou je toch verwachten dat het sneller smelt dan als er niets om heen zit. Hoe denken de leerlingen hierover? U kunt dit bespreken aan de hand van bijgevoegde conceptcartoon: ‘Zullen we de sneeuwpop juist wel of niet een jas aantrekken?’ De leerlingen worden aan het denken gezet door de uitspraken van de kinderen.
Schoenafdrukken
En wat is het leuk om schoenafdrukken in de sneeuw te bekijken. Wat zijn er veel verschillende profielen. Dat is in de sneeuw goed te zien. Kinderen kunnen dat met elkaar vergelijken. ‘Welke schoenzolen geven meer grip?, Hoe kunnen we dat het beste onderzoeken?’ En vervolgens bespreken:
‘Welke schoenen zou jij het liefste willen hebben, welke schoenen vind jij het beste?’ Dan zijn ze bezig met evalueren, een hogere orde denkvaardigheid. De kinderen kunnen de schoenen natekenen en let er dan op dat ze dat nauwkeurig doen. Dit kan ook goed met oudere kinderen, geef ze een vel papier en laat ze hun eigen schoen precies natekenen.
Zo bent u ook bezig met één van de doelen van techniek, namelijk het onderzoeken van producten op bijvoorbeeld hun functie, de werking, het materiaal waar ze van gemaakt zijn en hoe ze in elkaar zitten. Kinderen leren hierdoor kritisch kijken naar door mensen gemaakte producten. Het onderzoeken van winterschoenen en isolatiemateriaal zijn hier goede voorbeelden van. Maar er zijn veel meer mogelijkheden. U kunt bijvoorbeeld ook winterjassen, schaatsen en sleeën aan een onderzoek onderwerpen. Doen!
En nu maar hopen dat het winterweer doorzet! Maak er gebruik van.
Op de site van het wetenschapsknooppunt Zuid-Holland vindt u de uitwerking van het thema warm/ koud.
Edith Louman
Hogeschool iPabo